Mühasibat uçotu – bu, debet və kredit siyahısının sadəcə aparılmasından daha dolğun bir şeydir. Bu biznesin və nəticə etibarilə bütün maliyyənin dilidir. Bizim hisslərimiz ətrafımızdan məlumat toplayır, sonra beynimiz bunu şərh edir; mühasiblər mürəkkəb işlərini ictimaiyyət üçün başa düşülən məlumatlara çevirirlər. Bu məqalədə biz mühasibatlığı qədim dövrlərdən başlayaraq, müasir ekvivalentinə qədər izləyəcəyik.

Mühasiblər

Çox güman ki, mühasiblər cəmiyyətin nağd pullar və ticarətə əsaslanan iqtisadiyyatdan daha çox ticarət üçün (e.ə. 2000-ci ilə qədər) hələ də barter sistemindən istifadə etdiyi bir vaxtda ortaya çıxıb. O dövrün mühasibat kitabları tarixləri və göstərilən xidmətlərin mükəmməl sövdələşmələrinin və şərtlərinin təsviri ilə bir hekayə kimi oxunurdu.

Mühasibat kitabında bu qeydlərin necə göründüyünə dair aşağıda iki nümunə verilmişdir:

• Bazar ertəsi, 12 may. Bu gün verdiyim üç toyuq əvəzinə Uilyam Smolvud (fəhlə) mənə payızda bir kisə toxum verəcəyini vəd etdi. 

• Çərşənbə, 14 may: Semuyel Tomson (usta) illik olaraq yumurta mübadiləsi əvəzində bir komod hazırlamağa razılaşdı. Yumurtalar sandıq hazır olduqdan dərhal sonra hər gün çatdırılmalıdır.

Bütün bu əməliyyatlar fərdi mühasibatlıq kitablarında saxlanılırdı. Mübahisə yarandıqda, onlar sübut kimi ortaya qoyulurdu və iş hakimə verilirdi. Hər bir müqaviləni detallaşdıran bu sistem yorucu olsa da, istənilən bir əməliyyatın tamamlanması uzun müddət çəkə biləcəyi üçün ideal idi.

Yeni və təkmilləşdirilmiş mühasibat kitabları

Valyutalar əlçatan olduqdan sonra tacirlər və baqqallar sərvət toplamağa başladıqda, mühasibat uçotu inkişaf etməyə başladı. O zaman, indi olduğu kimi, hər bir kəsdə işgüzar anlayış və rəqəmlərlə bağlı bacarıq olmadığından, riyazi qorxudan əziyyət çəkən ticarətçilər, kimə nə qədər borclu olduqlarını və kimlərin onlara nə qədər borclu olduqlarını izləmək və bunun uçotunu aparmaq üçün mühasibləri işə götürməyə başladılar.